CELTOWIE

Był to starożytny indoeuropejski lud, a po raz pierwszy wzmiankowany przez Herodota w V w p.n.e. lub przez Hekatajosa z Miletu już w IV w p.n.e. Przez Rzymian nazywani byli Galami w IV w p.n.e. pojawiło się także określenie Galatowie, odnoszące się do Celtów zamieszkających małoazjatycką Galację. Obecnie termin Celtowie stosuje się jako określenia Galowie rezerwując wyłącznie dla mieszkańców Galii. W IV-V w p.n.e. tereny zajmowane przez osadnictwo celtyckie pokrywały się z obszarem kultury zachodniohalsztackiej, rozciągając się do wschodniej Francji po Górną Austrię. W V w p.n.e. zamieszkiwali prawdopodobnie Hiszpanię, a także rozpoczęli kolonizację Wysp Brytyjskich. Wśród Celtyberów najważniejszą rolę odgrywali Arewakowie. Cyltyberowie znani byli z waleczności, własnie im rzymianie zawdzięczają wiele elementów swojego uzbrojenia, m.in. krótki miecz gladius czy włucznę pilum. Zdobycie w 134/133 p.n.e Numancji przez Rzymian zapoczątkowało podbój Półwyspu Iberyjskiego, który został zakończony dopiero u schyłku I w p.n.e. Około 400 p.n.e rozpoczęła się wielka ekspansja Celtów na południe i wschód. Na przełomie 387-386 p.n.e. Celtowie zdobyli Rzym, zasiedlając następnie trwałe tereny nadpodańskie. W 386 p.n.e. po raz pierwszy pojawili się na Peloponezie jako najemnicy. Od połowy IV w p.n.e. Celtowie napierali także na zamieszkujące Półwysep Bałkański plemiona Ilirów. Celtyckie najazdy na Bałkany największe rozmiary osiągnęły w 279-277 p.n.e., kiedy to Celtowie splądrowali Grecję, mi.n. oblegając świątynię Apollina w Delfach. Po wkroczeniu do Antolii część Celtów została pokonana ok 277 p.n.e. przez Antioch I Sotera i osiedlona jako Galaci, nad rzeką Halys. Zwycięstwa w 225 i 191 p.n.e. umożliwiły Rzymianom ponowne opanowanie północnej Italii. Dalsza ekspansja Rzymian i Germanów w II-I w p.n.e. doprowadziła ostatecznie do odzyskania niemal wszystkich, z wyjątkiem Irlandii, zasiedlonych wcześniej przez Celtów terenów, których mieszkańcy ulegli następnie romanizacji bądź germanizacji. Do dalszego osłabienia elementu celtyckiego w Hiszpanii, Francji i Anglii przyczyniły się plemiona germańskie, napływające na te tereny w V-VI w n.e. Ludność mówiąca językiem celtyckim przetrwała jedynie na obszarze Irlandii, Szkocji, Walii, Kornwalii, na wyspie Man i w Bretanii. Pierwsze grupy Celtów w Polsce pojawiły się na Śląsku, na lewym brzegu Odry, na wysokości Wrocławia, w poczatkach IV w p.n.e. Z migracją tą trwającą do początku II w p.n.e., nalezy łączyć funkcjonowanie ośrodku kultowego na Górze Ślęży. Również w IV w p.n.e. ukształtowało się osadnictwo Celtów na Wyżynie Głubczyckiej; jego zanik pod koniec II w p.n.e. łączy się niekiedy z wędrówką i atakiem Cymbrów. Od III w p.n.e. poświadczona jest obecność Celtów w Małopolsce; w jej zachodniej części z czasem wytworzyła się grupa tyniecka, osadnictwo nad Sanem III-II w p.n.e. Koncentrowało się zaś w okolicy Przemyśla i Sanoka. Sporo zbytków lateńskich pochodzi również z rejonu Kujaw, sporne jest natomiast czy dowodzą one o obecności Celtów, czy tylko silny wpływ na terenie. Archeologicznym wyznacznikiem Celtów jest kultura i ich okres dominacji w Europie określa się mianem lateńskiego, ich wpływ zaś na ludy Europy Środkowej latenizacją.

Powrót do strony głównej