Jedna z najstarszych instytucji ustrojowych w starożytnym Rzymie. Początkowo organ doradczy króla, założony ze 100 przedstawicieli rodów rzymskich. W okresie republiki najwyzszy organ władzy ustawodawczej, decydujący o polityce wewnętrznej i zagranicznej. W skład senatu wchodziło początkowo 300 senatorów, a od czasów Sulli 600, za Cezara 900, w okresie pryncypatu 600. Senatorowie rekrtowali się z najbogatszych warstw społecznych, głównie z byłych i czynnych urzędników kurulnych tj. konsulów, pretorów i edylów, później równierz trybunałów ludowych i kwestorów, wyznaczanych dożywotnio przez cenzora. W okresie cesarstwa senat stopniowo tracił znaczenie, a jego kompetencje ograniczono do funkcji legislacyjnych i sądowych. W okresie dominatu tzn. od czasów cesarza Dioklecjana 243-316 n.e. stał się rodzajem rady miejskiej.